Madeirawijn

Met zijn klassieke variëteiten en een zeer eigen smaak dankzij een uniek procédé, is de Madeirawijn uitgegroeid tot een beroemde wijn die zelfs overal ter wereld marktleider is.

De ontwikkeling van Madeirawijn begon met een rijke vulkanische grond, een zacht klimaat en een reeks verschillende wijnranken afkomstig van verschillende plaatsen in de wereld; een van de eerste was de Kretenzische Candia Malvasia, die in de 13de eeuw uit Venetië werd ingevoerd. Dit is helemaal niet verwonderlijk gezien Venetië de belangrijkste wijnhandelaar was rond de Middellandse Zee en handel dreef over heel Europa. De 15de eeuw ziet het begin van de ontwikkeling van de Madeira Malvasia-wijnstokken, samen met andere variëteiten. De productie wordt snel zeer belangrijk en geniet internationale erkenning.

Het rijpingsproces van de Madeirawijn werd geheel bij toeval ontdekt; de moeilijke transportomstandigheden, de zeewind en vooral de hitte tussen de dekken bij reizen naar tropische gebieden... dit alles zorgde voor de ontwikkeling van verschillende smaken in de wijn, die sterker werd en een meer uitgesproken smaak kreeg. Volgens de overlevering zou de Madeirawijn die in de 16de eeuw bestemd was voor ver transport, versterkt zijn tot een alcoholgehalte van 20%  om zo de omstandigheden op zee te overleven, maar het constant rollen van de schepen en het overschrijden van de evenaar (de wijn leek dan wel in een sauna opgeslagen te zijn) zorgden ervoor dat het rijpingsproces van de wijn versneld werd. Inderdaad, lange reizen vormden de normale praktijk, tot in 1794 de wetenschap zich met het proces ging bemoeien.

De wijnboeren van Madeira raakten geïntrigeerd door die veranderingen en begonnen te experimenteren met nieuwe technieken, zoals de verwarmingsmethode, estufa (“hete sauna”) genaamd, waarbij de wijn tot drie maanden lang opgewarmd werd tot 50°C. De Estufatanks worden tegenwoordig vervaardigd uit roestvrij staal en het proces begint vroeg met Malsmsey- en Boalwijnen, met een gecontroleerd proces van langere gisting voor de drogere wijnen zoals de Verdelho en de Sercial. De andere traditionele methode heet Canteiros, een rijpingsproces waarbij de wijn bewaard wordt in tonnen gedurende 20 tot 100 jaar waarbij hij op natuurlijke wijze opwarmt. Deze methodes worden tot op heden gebruikt.

In de 17de eeuw werd de Madeirawijn meer en meer geapprecieerd en raakte hij in heel de wereld bekend; we moeten daarvoor ook de piraten dankbaar zijn die hielpen bij de distributie. In de 16de eeuw reeds hadden Franse piraten een aantal keren op brutale wijze Madeira aangevallen, om dan hun vrachtschepen te vullen met de rijkdommen van Madeira zoals goud, zilver, suiker en wijn, waar de piraten dol op waren. Deze schatten werden dan overal ter wereld verkocht, vooral in Frankrijk waar Madeirawijn snel grote bekendheid genoot.

In 1661 huwde Prinses Catharina van Bragança, de dochter van Dom João, Koning van Portugal, met Karel II, Koning van Engeland. Madeira kreeg de toelating om zijn wijnen rechtstreeks te verkopen aan de Britse kolonies. Portugal van zijn kant kende Engeland de vrije handel toe in alle Portugese havens in Afrika, India en Amerika, een overeenkomst die snel zou uitgroeien tot een bijzonder waardevol partnership.
Tegen de 17de eeuw was de vraag naar Madeira zo groot geworden dat schepen regelmatig afvoeren naar verre oorden zoals Boston, Baltimore, Philadelpia en New York. Belangrijke personen waren er dol op, zoals Benjamin Franklin, de Roosevelts en Madeira was de geliefkoosde drank van de eerste President van de Verenigde Staten George Washington. Hij dronk er dagelijks een glas van bij het avondmaal en het staat historisch vast dat de wijn geschonken werd bij talrijke vieringen zoals de ondertekening van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring op 4 juli 1776 en ook op de dag waarop Washington D.C. tot hoofdstad van Amerika werd uitgeroepen.

Gedurende de 18de eeuw was de suiker- en wijnindustrie hoofdzakelijk in handen van Engelsen die zich sinds de 17de eeuw op Madeira hadden gevestigd. De volgende generaties, die op het eiland geboren waren, namen de gewoontes aan en spraken beide talen. BMaar rampspoed trof het eiland in 1852: 90% van de druiven werd vernietigd door een schimmelepidemie en 70 Engelse bedrijven verlieten het eiland; enkele jaren later vernietigde een andere pest, de Phylloxera vastatrix uit Amerika, alle overgebleven wijngaarden. Een paar jaar later bleven slechts 15 verschepers over op het eiland om de handelaars te helpen deze moeilijke periode door te komen.

In de beginjaren van de 20ste eeuw begon de Madeirawijn langzaamaan weer op te bloeien en in 1979 werd het Instituut voor Madeirawijn gesticht (Instituto do Vinho da Madeira). Doel van dit Instituut is om nauwgezet de volledige productie van Madeirawijn te volgen en te sturen en om controle te houden over alle stappen van de productie, van de aanplantfase, over het fermenteren tot de laatste stap: het vullen van de fles, waarna een officieel kwaliteitslabel wordt toegekend.
Vandaag is de Madeirawijn wereldwijd bekend, niet alleen als een gewone consumptiewijn maar ook als een fantastisch ingrediënt in de keuken. Madeira telt heel wat belangrijke wijnproducenten, zoals Henriques & Henriques, de Madeira Wine Company van de familie Blandy, Vinhos Barbeitos, Vinhos Justino Henriques, Filhos, Pereira d'Oliveira Vinhos en Silva Vinhos die nog steeds uitzonderlijke wijnen maken. 

Men vindt vandaag nog steeds wijnranken verspreid over het hele eiland, maar de belangrijkste gebieden van de grootste wijnproducenten situeren zich onder meer in Funchal, Estreito Câmara de Lobos, Ribeira Brava, Caniço, Porto da Cruz, Campanário, São Vicente en Ribeira da Janela. Zij kweken er een grote variëteit aan druiven, zoals de Malvasia, Boal, Verdelho, Tinta (Negra-Mole), Bastardo, Terrantez, Sercial en een aantal tafelwijnen zoals de Muscatel van Setúbal.Porto Santo, met zijn droger klimaat, teelt vooral de Listrão, naast enkele andere wijnsoorten.

De wijnoogst van Madeira is een intensieve activiteit maar ook een feestelijk gebeuren, ze begint half augustus en duurt tot oktober –hier en daar zelfs tot november, afhankelijk van de hoogte. De traditionele druiventrossen worden met de hand geplukt en geplaatst in gevlochten manden om naar de Lagar (de druivenperserij) gebracht te worden, waar de trossen eerst met de voeten worden geperst en dan mechanisch. Men ziet tegenwoordig nog heel wat – vooral kleine, lokale - boeren de trossen op traditionele wijze met de voeten persen.